Atkev Azerbaycan Türkleri Kültür ve Eğitim Vakfı
ARŞIN MAL ALAN’ın
KONUSU: 4 perdelik bir operet olan bu eser onun başyapıtlarından biridir. Pek çok dile çevrilmiş, pek çok yerde sahnelenmiştir. 1937 yılında ABD’de filmi yapılmıştır. Başta Los Angeles olmak üzere Londra, Paris, Berlin, Moskova, Ankara’da sık sık seyirci ile buluşmuştur.
Konusu toplumsal olup, kadın-erkek eşitliğine ve görücü usulüyle evliliğe gönderme yapar. Ailesinin baskısıyla evlendirilmek istenen Asker Bey, bir arkadaşının önerisine uyarak kumaş satan biri (Arşın malçı) kılığına girers ve evlere girip kumaş satma bahanesiyle evleneceği kızı kendisi seçmek ister. Olaylar gelişir, hem kendisi, hem amcası, hem de yardımcılarına evlilik yolu açılır. Ve oyun mutlu sonla biter…
YAZARI:
Üzeyir Hacıbeyli ( 1885- 1948)
Azerbaycanlı besteci ve müzikolog Üzeyir Hacıbeyli Karabağ- Şuşa doğumlu olup, şimdi Ermeni işgali altında olan Karabağ toprağının oğludur. Azerbaycan milli marşını besteleyen ünlü müzisyenin pek çok eseri, makaleleri, hicivleri ve Azerbaycan halkı üzerinde derin bir etkisi vardır. Besteci, fikir adamı, gazeteci, yazar, kültür tarihçisi, tercüman, orkestra şefi, doğu âleminin ve Türk- Müslüman dünyasının ilk opera yazarıdır. Azerbaycan profesyonel müzik sanatının kurucusudur. 20.yüzyıl Azeri müziğinin büyük klasiğidir.
Azerbaycan’ın milli şairi Ahmet Cevat tarafından yazılan “Çırpınırdın Karadeniz” adlı parçayı, Azerbaycan Türklerini soykırımdan kurtarmak amacıyla gönderilen Nuri paşa kumandasındaki Türk ordusunun 1918 yılındaki başarısı üzerine bestelemiştir. Rus Dili ve Edebiyatını çok iyi bilir, 1910 yılında Rusya Müzik Cemiyeti ve Petersburg Konservatuarı’nda eğitim görmüştür. Birinci dünya savaşı başlayınca eğitimini yarıda bırakmak zorunda kalmıştır. Üzeyir Hacıbeyli dana sonra sırasıyla; İnce Sanat İşleri İdaresinde Müzik Bölüm Başkanlığı, Azerbaycan Devlet Türk Müziği Mektebi kuruculuğu, Azerbaycan Devlet Konservatuar Rektörlüğü, Azerbaycan Bilimler Akademisinde hocalık yapmıştır. 20.yüzyıl Azerbaycan kültüründe yalnız dahi bir besteci olarak değil, etkili bir gazeteci- yazar sıfatıyla yerini almıştır.
Eserleri
“Meşhedi İbat” (O Olmasın Bu Olsun) adıl eserinde kadının toplumdaki yerini irdelemiştir.
Fuzuli’nin Leyla ve Mecnun operasını sahneye koyan da, Rus yazarı Gogol’ün “Palto’sunu” Azerbaycan diline kazandıran da odur.
Azerbaycan basın hayatının etkili yayın organlarından olan “İkbal, Yeni İkbal, Molla Nasreddin” gazete ve dergilerinde makale ve fıkralar yazmıştır. Eserleri dünyada 60 dile çevrilmiş ve büyük ilgi görmüştür. Unesco ve Paris’te sergilenmiştir.
Er ve Avrat”, Arşın Mal Alan, Rüstem ve Söhrap, Şah Abbas ve Hurşidbanu, Aslı ile Kerem, Leyla ile Harun adını taşıyan eserlerin librettosunu yazmıştır.
Üzeyir Hacıbeyli, kardeşleriyle birlikte sadece Azerbaycan’ın değil, tüm Kafkasya, Orta Asya ve İran’ın müzik yaşamında büyük yeniliklere imza atmıştır. Uzun yıllar Azerbaycan gazetelerinde başyazarlık yaparak vatan sevgisinin ve milli hislerin uyandırılmasında etkili olmuştur. 23 Kasım 1948 yılında Bakü’de vefat etmiş, on binlerin katılımıyla Hiyaban Devlet mezarlığını gömülmüştür. 2011 yılında doğumunun 125.yıldönümü nedeniyle Türk Dünyası tarafından büyük törenlere anılmıştır.
BAŞROL OYUNCUSU:
Reşid Behbudov (1915-1989)
Azerbaycanlı şarkıcı, oyuncu, ve aktör R. Beybudov, 14 Aralık 1915 yılında Tiflis’te doğmuştur. Çocuk yaşlarında okul korosunda görev almış, öğrenci orkestralarında çalmış, askerliği sırasında askeri birliğin solisti olmuştur.
1943 yılında Üzeyir Hacıbeyov’un “Arşın Mal Alan” filminde başrol oynamış ve bu oyundaki Asker rolüyle 1946 yılında “Stalin” ödülünü almıştır.
194-1956 yılları arasında sırasıyla;
Azerbaycan Devlet Filarmoni Orkestrasında ve Azerbaycan Devlet Opera ve Balesi’nde solist olarak görev yapmıştır. Azerbaycan Türkçesi, Bengalce, Farsça, Hintçe, Rusça, Anadolu Türkçesi ve Urduca gibi birçok dilde şarkı söylemiştir.
Arjantin, Arnavutluk, Belçika, Çin, İtalya, Mısır, Bulgaristan, Etiyopya, Finlandiya, Hindistan, Irak, İran, Şili, Tüm Sovyet Cumhuriyetleri ve Türkiye’de sahne almıştır. Sahneye mikrofonsuz çıkıp şarkı söylemiyse ünlüdür. Azerbaycan halk türkülerini ve Azerbaycan bestecilerinin eserlerini yabancı ülkelerde popüler hale gelmesinde büyük katkısı vardır.
Ödülleri
1959 yılında kendisine SSCB Halk Sanatçısı,
1980 yılında Sosyalist Emek Kahramanı unvanı verilmiştir.
1989 yılında Moskova’da vefat eden sanatçının kızı Reşide Reşit babasının yolundan gitmektedir.
Ünlü Eserleri
Kendine has yorumu, bildiği yabancı diller, pek çok dilde şarkı söylemesi ona haklı bir şöhret kazandırmıştır. Dillerden düşmeyen eserlerine gelince;
Ayrılık,
Yalgızam,
Ana,
Sensiz,
Laleler,
Küçelere Su Sepmişem,
Canım Bakü,
Askerin Mahnısı (Arşın mal Alan Operasından)
Ala Gözlü Yar,
Nazende Sevgilim,
Gözelim Sensen,
Aylı Geceler vb.
Azerbaycanlıların “Sanat Güneşi” adını taktıkları dahi sanatçı muhteşem sesiyle gittiği her yerde ayakta alkışlanmış, çok beğenilmiş, bariton sesiyle gönüllerde yer etmiştir. Kendisiyle söyleşi yapan bir gazeteciye dediği şu sözler önemlidir: “Ben alkışlarla yaşıyorum.”
